کمتر کسی هست که نداند بهمنخان صالح‌نیا با «ملوان»اش چه تأثیری بر فوتبال ایران گذاشته است. تیمی که او بنیان گذاشته، سرشت اجتماعی یک شهر را تغییر داده و آوازه‌‌ی مهمترین بندر شمالی ایران را با نامی که پیش از او وجود نداشت، بر سر زبان‌ها انداخته است. بهمنخان را با لقب پدر فوتبال گیلان و انزلی می‌شناسند. او یکی از هفت مربی قهرمان‌ساز تاریخ فوتبال ایران است و مدت زمان سکان‌داری‌اش در یک تیم حرفه‌ای از هر مربی دیگری در این کشور بیشتر است. اما در این مجال می‌خواهم از «ملوان» فاصله بگیرم و به پیش از 1348 (سال تأسیس ملوان) بازگردم. انزلیچی‌ها در سال‌های پرفراز و نشیب دهه‌‌های بیست و سی، فوتبال را از یک ورزش ناشناخته‌ی ره‌آورد سربازان انگلیسی، به ورزشی محبوب و همه‌گیر در هر کوی و برزن تبدیل کرده بودند. زمین پهناور «بالون صحرایی» غازیان به عنوان بزرگترین تجلی‌گاه، همه‌روزه میزبان بازی‌های بسیاری بود که با حضور تماشاچیان علاقه‌مند و بطور همزمان انجام می‌گرفت. در خانواده‌ی صالح‌نیا نیز فوتبال یک ورزش شناخته‌شده بود. دو برادر بزرگتر بهمن، بازیکنان مشهور تیم کلونی انزلی بودند (به ویژه جواد صالح‌نیا که چپ‌پای استثنایی فوتبال شهر بود). در چنین فضایی بهمن نوجوان خیلی زود فوتبال را جدی گرفت و اولین موفقیت‌هایش را با تیم آموزشگاهی انزلی (با هدایت جبار صمدی) کسب کرد. اما تفاوت او با دیگر استعدادهای ناب انزلی این بود که تصمیم گرفت ورزش را از راه علمی‌اش بیاموزد. از این رو پس از دیپلم راهی تهران شد و در کنار تحصیل در دانشسرای تربیت معلم، در مدرسه‌‌ی فوتبال شاهین هم آموزش دید. وقتی به انزلی برگشت، معلم ورزش مدارس شد. همزمان در تیمهای منتخب انزلی و گیلان بازیگری و مربی‌گری می‌کرد و یک مدافع مستحکم و خوش‌فکر در تیم کلونی بندر مه‌آلود محسوب می‌شد. اما بزرگترین نمود نبوغ استثنایی‌اش را در مدیریت ورزشی نشان داد. بهمنخان با دیدن موفقیت دانش‌آموزان انزلیچی در مسابقات کشوری و البته محبوبیت فوتبال در زمین‌های کوچک و بزرگ انزلی دریافت که زمینه‌ی پیشرفت در مقیاسی وسیع‌تر فراهم است. سپس با طراحی و اجرای مسابقات فوتبال محلات بندرانزلی ساختاری ایجاد کرد که تمام سرمایه‌ها و داشته‌ها در فرآیندی رقابتی و پایدار به کار گرفته شوند. مسابقاتی که او با جدیت و تلاش برگزار کرد، مورد استقبال مردم، مسئولان و فوتبالیست‌های جوان آن زمان انزلی قرار گرفت و به موفقیتی بی‌نظیر دست یافت. تیمهای محلات مختلف در فضایی پرشور و هیجان به میدان می‌رفتند و اخبار برد و باختشان تمام رویدادهای دیگر شهر را تحت تأثیر قرار می‌داد. در نتیجه‌ی این ساختار درست و هوشمندانه که تماماً با مدیریت جزیی‌نگر و علمی بهمنخان به منصه‌ی ظهور رسیده بود، نسل درخشانی از فوتبالیست‌های انزلیچی پرورش یافتند که فوتبال برایشان معنی متفاوتی داشت. با همین نسل رؤیایی بود که بهمنخان صالح‌نیا، «ملوان بندرانزلی»اش را پایه گذاشت و با تلاش‌های هم‌او، «مکتب فوتبال انزلی» به ایرانیان معرفی شد. بیستم اسفندماه، او هفتاد و هشت ساله می‌شود و شکرِ ایزد که هنوز با تن‌درستی و سرزندگی در شهر زادگاهش می‌زید و فرزند نامدارش را از دور می‌پاید. گرچه مناسب رسمی و مسئولیت ملوان را از او گرفته‌اند، اما همان‌گونه که هیچ بازیکن و مربی فوتبال انزلی نیست که نام بهمنخان را بدون پسوند بر زبان آورد، هیچ جمله‌ای در توصیف فوتبال انزلی و گیلان نیز بدون نام او کامل نمی‌شود.
* این مطلب را برای روزنامه همشهری گیلان نوشتم.
بهمن صالح‌نیا
