بلوار انزلی، مهمترین و آخرین فضای عمومی باقی مانده از انزلیِ قدیم است. در بیستوهشت سال گذشته هر کدام از شهرداریها در اثر برآورد نادرست و تفکر اشتباه، ضربهای به این بوستان تاریخی وارد کردهاند و وصلهای ناجور بر آن افزودهاند. تخریب بازگشتناپذیر منظر اسکله، متعلقات نازیبای تعاونیهای قایقسواری، جدولگذاریهای بیهوده، رها کردن فضای سبز، کافههای متعدد بیهویت، سازههای صلب و درونگرا، مانیومنتهای نسنجیده و اتفاقهای بسیار دیگری که براساس سلیقهی شخصی و دیدگاه بخشینگر مدیران شهری حادث شده و اثرش بر تن بیدفاع بلوار، بر جای مانده است.
اخیراً شورای شهر جدید هم به فکر بلوار افتادهاند و از اختصاص بودجهی یک میلیارد و هشتصد میلیون تومانی برای نوسازی بلوار سخن گفتهاند. متأسفانه خبری که به قاعده میبایست امیدبخش و خوشحالکننده باشد، با داوری برمبنای عملکرد و روشهای گذشتهی دستاندرکاران این شهر، نگرانکننده میشود! نهاد مدیریت شهری انزلی شفاف نیست؛ روند انتخاب مشاوران پروژههای مهم، نامشخص است و رقابتی براساس صلاحیتها و سطح تواناییها دیده نشده است؛ از ابزارهای جاافتادهای مثل مسابقات معماری، فراخوان عمومی (در سطح ملی)، طراحان نامدار و … استفاده نمیشود؛ دیدگاه ویرانگر توسعه از طریق ساخت و ساز بیشتر -که سود پروژه را در نفع بیشتر پیمانکاران معنا میکند- هنوز غالب است (اولویت دادن به طرحهایی مثل جدولگذاری و کفسازی از همینجا ناشی میشود). نشانهها هم نگرانکننده است: وقتی در توضیح جذابیتهای پروژه صحبت از «غرفهسازی زیبا» در فضای طلایی انتهای بلوار میکنند و آن را در گرو تأیید اداره میراث فرهنگی نشان میدهند، یعنی باید نگران نتیجهی کار بود!
بلوار انزلی، در درازنای حیات طولانی خود، یک فضای عمومی مدرن و موفق بوده است. وقتی از فضایی اجتماعی حرف میزنیم یعنی بدیهیترین مرحلهی بازنگری و بهسازی آن میبایست از مطالعات اجتماعی عمیق و نظرسنجیهای دقیق علمی عبور کند. بدون این مطالعات و وانهادن آن به پیوستی رفعتکلیفی، ضربهای در جهت میرایی زودتر این فضا وارد خواهد شد. طرح درست صورت مسئلهی بلوار نیازمند آن است که دلایل اجتماعی و شهرسازی موفقیت این فضا در روزگاران گذشته و افول آن در دو دههی اخیر را بفهمیم و مطالعات تطبیقی درستی را هم (از نمونههای نظیر خارجی) علاوه کنیم. تنها با این شیوههاست که ایدههای کارکردی و فضایی مناسبِ بلوار انزلی، استخراج میشود و برای ساماندهی یا توسعهی آنها میتوان وارد فاز طراحی شد.
آروین ایلبیگی
عکس از میلاد کارآموز @miladograph